“ALS hastalığına dikkat çekmek için, arkadaşlarım Ayça, Nihal ve Gökçe’ye meydan okuyorum!”. Söz konusu arkadaş hemen ardından başından aşağı bir kova buzlu su dökerken bitiyor video. Andy Warhol’un sözleri geliyor aklıma o an: “Bir gün herkes 15 dakikalığına ünlü olacak.”
ALS hastalığı (Amyotrofik lateral skleroz), ‘motor nöron hastalığı’ olarak da bilinen, merkezi sinir sisteminde, omurilik ve beyin sapı adı verilen bölgede motor sinir hücrelerinin (nöronlar) kaybından ileri gelen bir hastalık. Kaslarda güçsüzlük ve erimeye neden olarak, kişiyi yatağa bağımlı hale getiriyor. ALS hastalarının ortalama üç ila beş yıl yaşayabildikleri belirlenmişse de daha uzun süre yaşayan kişiler de var. Stephen Hawking bunların içinde en tanınır olanı.
“Ice Bucket Challenge”, çok yakın bir arkadaşı ALS hastası olan ABD’li Corey Griffin tarafından başlatılmış. Son günlerde çığ gibi büyüyerek sosyal paylaşım sitelerinde bir sidik yarışına dönüşmüş durumda. Kendi içinde kuralları da oluşturulmuş. Üç kişiye meydan okuyacaksın, onlar da aynısını yapıp 24 saat içinde videolarını paylaşmazsa ALS hastaları için yardım yapacaklar falan… Bir kısım da yardım yapıp sonra döküyormuş galiba. Artık içine gittiği yörenin gelenekleri de falan giriyorsa…
Buzlu su ne alaka derseniz… Bir kova buzlu suyun verdiği şok soğuk etkisi ile (anlık kısmi felç hissi) ALS hastaları ile bir anlık da olsa empati kurmak amaçlanmış.
Henüz bana ‘meydan okuyan’ olmadı. Olursa ne olur? “Çok da tın.” der geçerim.
Hiç düşündünüz mü, neden şimdi ortaya çıktı bu ‘akım’? ALS hastalığı yeni mi keşfedildi? Yarın ben çıkıp da ishal hastaları için ‘eğlenceli’ bir akım başlatsam katılacaklar mı?
Sosyal medyanın ve dijital erişilebilirliğin gelişmesiyle, saçmalıkların akımlara dönüşmesini ve bunların gündem oluşturma süreçlerini şaşkınlık ve korkuyla izliyorum.
Bakın geçenlerde bir haber okudum. Şöyle diyor: “Facebook yaklaşık 700 bin kullanıcısı üzerinde, haber vermeden psikolojik bir deney uyguladı. Bu açığa çıktığındaysa ortalık karıştı. Site, kullanıcıları arasında rastgele seçtiği yaklaşık 700 bin kişinin ana sayfa güncellemelerini belirleyen algoritmasını değiştirmişti. Bir ay boyunca denek olarak seçilen kullanıcıların bir kısmı sadece olumlu, diğer kısmı da olumsuz paylaşımlar gördü. Deneyin sonucunda olumlu haber alan kişilerin mutlu paylaşımlar, olumsuz haberler alanların ise karamsar paylaşımlarda bulunduğu görüldü. Cornwell ve Kaliforniya Üniversitesi uzmanları duyguların bulaşıcı olduğuyla ilgili çalışmasının bir ayağı olan bu deney, PNAS Dergisi’nde yayımlandığında Facebook’a eleştiri yağdı. Tepkiler büyüyünce, Facebook yöneticilerinden Sheryl Sandberg özür diledi.”
“Aaa, öyle miymiş?” deyip geçilecek kadar basit değil bu. Siyaset ve medya yöneticilerinin toplumu manipüle etmek için kullandıkları bu tehlikeli istatistiğin bir parçası olan bizler, onlara neler yapabileceğimizi göstererek düşüncelerimize hükmetmeleri için gerekli bilgiyi sunuyoruz.
Konumuza dönecek olursak… Bu katılımcıları cezbeden işin eğlence yanı hiç şüphe yok ki. O kovalarla suyu eğlenceleri için harcayanları tutun kollarından sorun “ALS nedir?” diye, yanıtlayamazlar. Neden? Çünkü arkadaşlar işin eğlencesinde. “Yoo, ben biliyorum! Yardımımı da yaptım bi kerem! Bak bu da makbuzu!” diyen arkadaşlar olabilir elbette. Afferin sana.
Sarı kaldırımda kafasını elektrik direğine çarpan görme engelli vatandaşın için de eğlenceli bir şeylere var mıyız? Üzeri kirli diye AVM’ye alınmayan işçi için üzerine boya mı dökeceğiz? Yanı başımızda, Gazze’de ölen çocuklar için de bir şeyler yapacak mıyız? Unutmayalım, ‘vicdanda seçicilik’ vicdansızlıktır.
Uzatabilirim. Ama uzatmadan soruyorum: “Artık yalnızca ‘yapay küresel akımlar’ sayesinde mi duyarlı ve yardımsever olabiliyorsun?” “Sana ne!” diyenler çıkabilir. Doğru, bana ne!
Sarı kaldırımda kafasını elektrik direğine çarpan görme engelli vatandaşın için de eğlenceli bir şeylere var mıyız? Üzeri kirli diye AVM’ye alınmayan işçi için üzerine boya mı dökeceğiz? Yanı başımızda, Gazze’de ölen çocuklar için de bir şeyler yapacak mıyız? Unutmayalım, ‘vicdanda seçicilik’ vicdansızlıktır.
Uzatabilirim. Ama uzatmadan soruyorum: “Artık yalnızca ‘yapay küresel akımlar’ sayesinde mi duyarlı ve yardımsever olabiliyorsun?” “Sana ne!” diyenler çıkabilir. Doğru, bana ne!
Sizce bugün dünyanın manşeti olacak haber ne? / Bugün aslında kimlere yardım etmeliyiz?
Bu haberin önüne geçirilen haberler hangisi? / Bugün aslında ne yapıyoruz?
Akıl ve mantık ilkeleri ile bunu ve yaptıklarınızı irdelemeniz için size meydan okuyorum!
Buz var mı, buz?
Alper Aşıkoğlu
